Lipowa Straat Kamp

BRIEFKAART UIT HET LIPOWA KAMP Een briefkaart, geschreven op 13 september 1942, een dag later verzonden. Afzender: "Lisa Schuldberger, Lublin GG, Lindenstr.7, Lager" Geadresseeerde:"Maria Kittel, Berlin ..." Een jonge vrouw groet haar zusje. Ze voelt zich verdrietig omdat ze geen pakketjes krijgt, hoewel haar familie haar er wel enkele hebben toegestuurd. Sinds ze is aabgekomen in het kamp, drie weken geleden, heeft ze nog geen schone kleren aan kunnen doen. Foto: Edward Victor

Het werkkamp, gevestigd op Lipowa Straat 7 (genaamd Lindenstraße tijdens de bezetting) werd opgezet door SS- und Polizeiführer Odilo Globocnik in oktober 1939. Circa 200 Joden uit Lublin werden gedwongen het voormalige sportveld van de "Lublin Sportacademie" om te bouwen in een kamp voor krijgsgevangenen. Voor handwerkslieden werden barakken neergezet.

Plattegrond van het kamp

Joodse krijgsgevangenen uit het Poolse leger werden hier gevangen gezet. Zij waren in september 1939 gevangen genomen, tijdens de Duitse invasie in Polen. Ongeveer 1.000 Joden, krijgsgevangenen en burgers, zaten opeengestouwd in het kamp. In totaal hebben circa 7.000 Joodse krijgsgevangenen in het kamp gezeten.
Vanaf september 1939voorjaar 1940 tot het eind van dat jaar, werden zo’n 3.200 krijgsgevangenen uit het door de Duitsers bezette deel van Polen, vrijgelaten. De Joden die afkomstig waren uit het deel dat bezet was door de Sovjet Unie, bleven in het kamp. Zij ontvingen steun vanuit de Joodse gemeenschap van Lublin, waar geld, kleding, medicijnen enz. werden ingezameld en waar werd gezocht naar gezinnen die bereid waren onderdak te verlenen aan geïnterneerden. Zo kon het merendeel van deze krijgsgevangenen in juni 1940 worden vrijgelaten.

Van 14 augustus tot 7 september 1940 werd het Lipowa Straat Kamp een kamp voor Joodse dwangarbeiders. Meer dan 15.000 Joden kwamen er aan. Na korte tijd werden zij doorgestuurd naar andere kampen in het district Lublin. In februari 1941 verbleven nog circa 3.000 Joden, niet langer aangemerkt als krijgsgevangenen, in het kamp. Zij moesten werken in werkplaatsen en enkele honderden van hen werden gedwongen het concentratiekamp KZ Majdanek, te bouwen, nabij de binnenstad.
In december 1940 had de SS onderneming DAW (Deutsche Ausrüstungswerke) bezit genomen van het kamp. De DAW Lindenstraße (Lipowa Straat) was een bedrijf dat zich uitsluitend toelegde op de exploitatie van Joodse slavenarbeid, en voornamelijk houten artikelen produceerde die met de modernste werktuigen waren gemaakt. Er waren ook werkplaatsen voor kleermakers en schoenmakers, zadelmakers, leerlooierijen en drukkerijen waar van deze slavenarbeid gebruik werd gemaakt. Joden uit het Lipowa Kamp werden naar andere fabrieken van de SS gestuurd om te werken, terwijl degenen die tijdens de periodieke razzia’s waren gegrepen in het getto van Lublin naar het kamp werden gebracht. Het Lipowa Kamp speelde eveneens een rol bij het sorteren van de bezittingen van de slachtoffers van Aktion Reinhards, vooral in het sorteren van schoenen.

Himmler in het Lipowa Straat kamp op 20 juli 1941

Hermann Dolp

De SS bewakers ("Trawnikis") kwamen uit Majdanek. Commandant van het Lipowa kamp was SS-Sturmbannführer Hermann Dolp.

De omstandigheden in het kamp waren buitengewoon ruig. Geringe overtredingen van de kampregels resulteerden dikwijls in de dood van gevangenen. Voor één enkele ontsnapte werden tien andere gevangenen opgehangen. Van tijd tot tijd werden grotere groepen geselecteerd om te worden gedood, en gestuurd naar Majdanek. Op 17 augustus 1942 werden enkele honderden gevangenen geselecteerd voor transport naar Majdanek, maar de schoenmakers onder hen gebruikten hun messen om de bewakers aan te vallen, waarbij verschillende doden en gewonden vielen. Desondanks werden allen die niet al ter plaatse door de SS waren doodgeschoten, op transport gesteld naar Majdanek.
De gehele duur van het kamp was er een verzetsorganisatie actief, geleid door Roman Fiszer. Successievelijk slaagden zo’n 400 Joden erin te ontsnappen tijdens de winter van 1942/43. De meesten werden later gegrepen en doodgeschoten, maar zo’n 150 bereikten de bossen en sloten zich aan bij ondergrondse groepen die later opgingen in de "Gwardia Ludowa" partizanen.

Na de opstand in Sobibor (14 oktober 1943) vaardigde Himmler een bevel uit om alle Joden die zich nog bevonden in werkkampen in het district Lublin, te doden. Deze massamoord vond gelijktijdig plaats in de werkkampen op 3 en 4 november 1943. De codenaam was Aktion Erntefest ("Operatie Oogstfeest"), georganiseerd door SS- und Polizeiführer Jacob Sporrenberg, de opvolger van Globocnik.

Lipowa Kamp 1942*

Op 3 november begonnen de laatste 2.500 Joden uit het Lipowa Kamp aan hun laatste mars naar Majdanek. De gevangenen trachtten onderweg te ontsnappen, maar hun pogingen waren tevergeefs.
Later werd het Lipowa Kamp een buitenkamp van Majdanek. Kleine groepen gevangenen verrichtten er dwangarbeid. In februari 1944 werden 500 niet-Joden uit Duitse concentratiekampen overgebracht naar het Lipowa Kamp. Op 22 juli 1944 werd het kamp geliquideerd. De laatst overgebleven 229 gevangenen werden gestuurd naar Auschwitz.

Recent (december 2005) is begonnen met de bouw van een groot vermaakscentrum op de plaats van het vroegere straatkamp, het Plaza Centers Lublin (waarin vermoedelijk restaurants, bioscopen, winkels, etc. worden gevestigd). Dit project kan de overblijfselen (betonnen funderingen en een stukje muur van een barak) verwoesten van het voormalige kamp waar zoveel mensen werden vermoord.

De foto van Himmler in het Lipowa Kamp is ons ter beschikking gesteld door Peter Witte, mede-auteur van het boek "Der Dienstkalender Heinrich Himmlers 1941/42".
De vergroting van de foto is gerealiseerd door ARC.

Foto's: Marek Gromaszek*

Bronnen:
Pinkas Hakehillot. "Lublin" - Encyclopedia Of Jewish Communities in Poland, Vol.7. Yad Vashem.
Israel Gutman. Encyclopedia of the Holocaust.
Robert Kuwalek, Lublin